W dniu 16 marca 2015r. klasa II b gimnazjum była na wycieczce w Obserwatorium Astronomicznym w Olsztynie.
Obserwatorium mieści się w zewnętrznych murach dawnej wieży ciśnień. Gdy w roku 1899 od
dawano w Olsztynie nowoczesny jak na tamte czasy wodociąg miejski, w tym miejscu umieszczono urządzenie pod nazwą wieża ciśnień. W górnej jej części znajdował się zbiornik wodny mieszczący ok. 500 m sześciennych wody, a ponieważ poziom wody przewyższał znacznie poziom dachów domów w dolnej części miasta, dzięki grawitacji w kranach leciała woda. Woda czerpana były ze studni głębinowych położonych kilka km stąd i transportowana rurociągiem.
W październiku, roku 1979, 6 lat po otwarciu Planetarium w tym miejscu rozpoczęło działalność Obserwatorium Astronomiczne, które spełnia rolę edukacyjną i popularyzatorską. Z dawnej wieży ciśnień pozostały jedynie zewnętrzne mury. Całe wnętrze to czasy współczesne. Kilka lat temu obiekt przeszedł generalną renowację, a niedawno udało się go uzupełnić o windę i kolorową iluminację zewnętrzną. Troska i dbałość o ten obiekt zaowocowała nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kategorii obiektów zabytkowych, które zmieniły swoje pierwotne przeznaczenie. Obecnie oprócz nowoczesnego wystroju wieża posiada także windę, co niewątpliwie ułatwia dostęp osobom niepełnosprawnym i starszym.
Uczniowie mieli możliwość obejrzenia wystawy astronomicznej.
Na pierwszym piętrze obserwatorium mieści się wystawa poświęcona przyrządom służącym do mierzenia czasu. Na wystawie w obserwatorium zobaczyć można zabytkowy i rzadki eksponat jakim jest zegar Shortta – najdokładniejszy zegar wahadłowy przedstawiony na rysunku!
Mierzenie czasu uzupełnia obserwacje astronomiczne. Do roku 1609, w którym włoski astronom Galileusz po raz pierwszy użył wynalezionej kilka lat wcześniej lunety, wszystkie obserwacje astronomiczne były prowadzone nieuzbrojonym okiem. Obserwowano w ten sposób oczywiście Słońce i Księżyc, zaś nocą gwiazdy. Gołym okiem można zobaczyć od 6 do 7 tysięcy gwiazd. Wśród nich 5 gwiazd było szczególnych, gdyż zmieniało swoje położenie na tle pozostałych. Nazwano je planetami. Dla starożytnych różnicy w naturze fizycznej pomiędzy planetami a gwiazdami nie było żadnej. Wystawę o dawnych sposobach obserwacji ozdabiają repliki instrumentów jakimi posługiwał się Mikołaj Kopernik(Trikwetrum, Kwadrant, Astrolabium )
Na II piętrze obserwatorium znajduje się kolekcja meteorytów, czyli popularnie mówiąc „kamieni z nieba”. Jednym z kosmicznych wydarzeń, które można obserwować nie posiadając teleskopu jest znane wielu zjawisko „spadającej gwiazdy”. Oczywiście to nie gwiazdy spadają, tylko cząstki materii kosmicznej z ol
brzymią prędkością (dochodzącą do 72 km/s) wpadają do ziemskiej atmosfery wywołując zjawisko, które astronomowie nazywają meteorem. W wyniku olbrzymiego oporu powietrza, nagrzewają się do dużej temperatury i praktycznie w większości odparowują i tylko niewielkie ich pozostałości docierają na Ziemię. Ocenia się, że każdego dnia około 100 ton materii kosmicznej opada na powierzchnię Ziemi. Jeżeli wpadający do atmosfery kawałek jest dostatecznie duży to ma szansę „przeżyć” morderczą drogę przez atmosferę i dotrzeć do powierzchni Ziemi. Nazywany jest wtedy meteorytem. Ocenia się, że w ciągu roku dochodzi do 500 spadków, ale tylko 5-6 z nich jest odnajdywanych. Meteoryty są bardzo cennym znaleziskiem, gdyż są to próbki materii kosmicznej pochodzącej z innych czasów i różnych obszarów naszego Układu Słonecznego. Część z nich to reszki starej materii z jakiej tworzył się nasz Układ Słoneczny, część to pozostałości po dawnych planetach, planetkach i innych ciałach kosmicznych, które uległy kosmicznym katastrofom i których odłamki dotarły do powierzchni Ziemi.
Te z pozoru zwykłe skały dostarczają bezcennych informacji o Kosmosie. Głównym eksponatem wystawy „kamieni” z kosmosu jest grunt księżycowy przywieziony w 1969 roku przez załogę Apollo 11 – jedyny taki eksponat w Polsce!
Jedno z pięter obserwatorium poświęcone jest promieniowaniu kosmicznemu. Do Ziemi z Kosmosu dociera ciągły strumień najmniejszych składników materii, cząstek elementarnych, których prędkości często zbliżone są do prędkości światła, a to warunkuje ich ogromną energię. Cząstki promieniowania kosmicznego, bo tak je nazywamy, zderzają się z jądrami atomów stanowiących ziemską atmosferę. W wyniku tych zderzeń atomy w atmosferze ulegają rozbiciu na protony i neutrony oraz lżejsze cząstki. Z jednego zderzenia powstaje cała lawina cząstek wtórnych. Niektóre z nich są bardzo egzotyczne i większość zanika w górnych warstwach atmosfery, ale część dolatuje do powierzchni Ziemi. W detektorze, który umieszczono w obserwatorium można śledzić tory przelotów mionów, które na co dzień przenikają również i nas!
Taras widokowy obserwatorium znajduje się na wysokości 26 metrów nad poziomem gruntu. Z tego miejsca można podziwiać piękną panoramę Olsztyna. Stąd również prowadzimy wieczorne, publiczne pokazy nieba. Z wysokości tarasu widać, że naturalną granicą miasta jest las. Olsztyn jest tym miastem w Polsce, a niektórzy twierdzą że i w Europie, które w swoich granicach administracyjnych ma największą powierzchnię lasów. W granicach miasta położonych jest również 16 jezior. Fragment największego z nich, jeziora Krzywego można dostrzec w kierunku zachodnim. W tym tez kierunku widoczna jest najstarsza, położona w dolinie rzeki Łyny, część naszego miasta. Tego dnia było bezchmurne niebo i młodzież miała możliwość obserwacji Słońca przez filtr continuum.
Agnieszka Ronkiewicz
Żródło: Tekst i zdjęcia – www.planetarium.olsztyn.pl
